Meyve Çanağı Kirazlı / Atlas

Jan 17 2011 10:43AM
Yazı: GÜNEŞİN AYDEMİR
Fotoğraflar: ŞEBNEM ERAŞ
Haberin orjinalini okumak için tıklayın…

Kiraz yedim demeyin. Kirazlı’nın kara kirazını yiyene kadar! Dağların arasında, Selçuk’tan Kuşadası’na giderken yol üzerindeki Ege yerleşimlerinden biri Kirazlı. Bir dağ köyü. Belli ki hâkim iklim burada küçük değişikliklerle özel bir ortam yaratmış, coğrafya da cömertliğini esirgememiş. Bu küçük köydeki insanların hamaratlığı ile toprağın bereketi artmış, ürünleri lezzetlenmiş. Methini duymam çok uzun bir zaman önceye rastlıyor ama “kara kiraz”la tanışmam buradaki Kiraz Şenliği’ne katılmamla oldu.
Haziran ayında sıcak bir cumartesi günü Kirazlı’dayız. Neşeli bir kalabalık bizi okul bahçesine doğru sürükledi, çalgıcılar, gençler, civardan gelen yüzlerce kişi. Tezgâhların üzeri kirazlarla dolu. Öyle ki burası tam bir kiraz cenneti. Çeşit çeşit kirazlar, bütün bir yıl ağacında büyüyüp olgunlaştıktan sonra işte bizlerin iştahını kabartmak üzere görücüye çıkıyorlar. Şenlik ise kirazlara bir güzelleme. Özellikle de kara kiraza. Zira kara kiraz Kirazlı’nın yerel bir çeşidi.

Ekolojik üretim yapılan köyde, ürünlerin tanıtımı ve pazarlanması için her yıl haziran ayında, halkoyunu topluluklarının da katıldığı bir festival düzenleniyor. O bölgede Kemalpaşa’ya kadar kiraz yetişen bir başka yer de yok. Dedim ya burası bir mikro klima, yani bölgenin genel ikliminden farklı bir iklim hüküm sürüyor. Dağların arasında gizli olmasından, rakımının yüksekliğinden, havasından suyundan. Sadece kiraz değil diğer meyve ağaçları da bu bölgede iyi yetişiyor. Kirazlı’da daha çok bildiğimiz Salihli, (teknik adıyla ziraat 900), Dalbastı ve Napolyon çeşitleri de yetişiyor yetişmesine ama gözdemiz ve burada olma sebebimiz ille de kara kiraz!
Kirazlı antik bir yerleşimin üzerine kurulu. Eski adı Küplüce. Yörükler burada köylerini kurarken birçok küp kırığı çıkmış yeraltından, o nedenle Küplüce denmiş o zamanlar. Adı sonradan Kirazlı olmuş. Küplüce adı bugün köyün yerlileri tarafından üretilen ev yapımı ürünlerin köye has markası olarak yaşıyor.
Bu diyarda yetişen tek ürün kiraz değil elbette. Kirazlı’nın yöreye has birçok çeşidi var. Beyaz bamya, bök fasulyesi, pembe domates, beyaz (sakız) balkabağı, iri çekirdekli şeker karpuz. Bu çeşitlerin hepsi atadan kalma tohumlardan üretiliyor. Ayrıca bu tohumların üretkenliğini ve verimliliğini artırabilmeleri için süregelen bir gelenek var: Tohum sahipleri her yıl aralarında tohumları takas ediyorlar ve tohumlar tarla değiştiriyor. Böylelikle değişik fiziksel koşullara uyum sağlamış, bir sonraki yıl için sağlam tohumlar elde ediliyor.

Kirazlı’nın ürünleri ham halleriyle tüketildikleri gibi tarhanaya, salçaya, reçele, çeşitli konservelere dönüştürülüyor. Bu ürünler Küplüce markası adı altında her pazar günü köyün girişinde kurulan “Kirazlı Eko Köy Yerel Ürünler Pazarı”nda halka sunuluyor.

Kara kiraz, Kirazlı’ya özgü yerel bir çeşit. Diğer kiraz çeşitleri de yetiştiriliyor ama kara kirazın özel bir yeri var. Hepsi iyi güzel de nereden geliyor bu bolluk bereket diye sormaz mı insan? Açıkça ve altını çizerek söylemem gerekir ki bu çalışmaların arkasında alçakgönüllü kahramanlar var. Kirazlı’nın bu potansiyelini keşfeden, buraya gönül vermiş bir avuç insan. Bu yazıyı onların aklına, gönül zenginliğine, enerjilerine ve iyi niyetlerine atfetmek gerek. Zira onların çabaları ve işbirliği olmasa tadacağımız lezzetler, anacağımız isimler ve ruhumuzu eğleyeceğimiz şenlikler de olmazdı.
Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği 2005 yılında kuruldu. O günden bugüne dernek, bölgede ekolojik (organik) tarımı başlattı, köyün yerli çeşitlerini ve onlardan yapılan ürünleri pazarlanabilir hale getirdi, üretimin altyapısını hazırladı, Küplüce markasını yarattı, pazarlanması için gereken adımları attı. Şu anda köyde üretilen ekolojik sertifikalı ürünler öncelikle köy pazarında, ikincil olarak Kuşadası’ndaki pazarda satılıyor. Üretim hacmi nispeten fazla olanlar Buğday Derneği’nin koordine ettiği Şişli Feriköy’deki Yüzde100 Ekolojik Pazar’da da satılıyor. Kirazlı’da bugün 37 ekolojik üretici var.

Kuşadası’na bağlı Kirazlı, bir dağ köyü. Başta kara kiraz olmak üzere pek çok çeşit meyve ve sebze üretimi için özel bir iklime sahip. Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği’nin kurulduğu günden bu yana, yürüttüğü çalışmaların iki ana hedefi var: Bunlardan birincisi minimum alanda maksimum çeşitlilikte üretim yapmak. İkincisi ise bu bölgeyi kitle turizminin olumsuz etkisinden korumak ve kendine özgü değerlerini ziyaretçilerle paylaşım esasına dayalı bir turizm anlayışını geliştirmek. Bunun için de yerel çeşitlerin değer katılarak yerel ekonomiye katkı sağlayacak şekilde devamlılığı için uğraş veriliyor. GEF Küçük Destek Programı’ndan aldıkları fonlarla yerli tohum çeşitlerinin korunması ve kurutulmuş ürünlerde güneş enerjisinden faydalanma konularında adımlar atılmış. Projeler sayesinde üreticiler yok olmaya yüz tutmuş bu yerli tohum çeşitlerini yeniden yetiştirmeye ve tohumlarını almaya da başlamışlar.

Kuşadası Davutlar’da Türkiye’nin ilk ve en büyük ekolojik tarım işletmelerinden biri olan Değirmen Çiftliği’nin sahibi, kurucusu ve vizyoneri Gürsel Tonbul da Kirazlı köyündeki bu çalışmaların arkasındaki isimlerden. Gürsel Hanım hem ürünlerin üretimi aşamasında gönüllü danışmanlık veriyor, hem de pazarlanması aşamalarında üreticiler ve derneğin en büyük destekçisi. Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği Başkanı Nihat Fırat için köyde tarıma dayalı turizm programının geliştirilmesi en önemli konulardan biri. Bunun yanı sıra, ekolojik üretimin geliştirilmesi ve ekolojik üretim yapan çiftçilerin yüksek değerli ürünleri için hakkaniyetli ve kararlı bir pazarın oluşturulması başkanın gündemini meşgul ediyor.
Kirazlı’da su, hava, toprak, tohum, insan canla başla yaşama değer katıyor. Unutmamak gerek; Kirazlı gibi birçok köyümüzde hâlâ sağlıklı, lezzetli gıdalar yetiştirenler var; bilgiyle, emekle, sevgiyle, gelenekle. Onların halini hatırını sormak, o yaşamların devamlılığına destek olmak lazım.